“Гэта памяць у нас назаўсёды ў сэрцах”

        На тэрыторыю Гродзенскага раёна вайна прыйшла ў самыя першыя гадзіны і нават хвіліны. Войны Чырвонай Арміі з пагранічных, будаўнічых, стралковых, авіяцыйных і іншых часцей, што дыслацыраваліся на граніцы і непадалёку ад яе, першыя прынялі на сябе ўдар фашысцкага нашэсця. Сярод абаронцаў былі і жыхары нашай мясцовасці, прызваныя на вайсковыя зборы, мабілізаваныя на будаўніцтва абарончых умацаванняў.

       На людзей абрушылася вялікая бяда, застала іх знянацку. Загадам акупацыйных улад было даведена да кожнага жыхара, што пры з’яленні ў вёсцы былых ваеннаслужачых або проста незнаёмых людзей неабходна адразу ж паведамляць у воласць або солтысам. Шырока прымянялася сістэма шпіянажу і правакацый.

      У такіх цяжкіх умовах нараджаўся патрыятычны рух на Гродзеншчыне. Патрыёты-падпольшчыкі самі складалі і распаўсюджвалі лістоўкі, збіралі ў навакольных лясах зброю і боепрыпасы. Пазней, калі пачалі фарміравацца партызанскія групы, падпольшчыкі сталі іх вернымі памочнікамі ў забеспячэнні інфармацыяй аб варожых гарнізоных і апорных пунктах. Хавалі і лячылі параненых байцоў, збіралі для іх цывільнае адзенне, ратавалі савецкіх воінаў, якія трапілі ў акружэнне.

         На беларускіх землях  ў гады Вялікай Айчыннай вайны партызанскі рух дасягнуў найбольшага размаху. Адной з самых вялікіх, баяздольных і славутых партызанскіх брыгад у Мінскай вобласці была брыгада «Дзядзькі Колі», якую ўзначальваў Пётр Лапацін.

     У 2009 годзе ў Барысаўскім раёне адкрылі помнік героям брыгады «Дзядзькі Колі». Гэта месца рэальнага бою. На Макавым полі ў 1944 годзе партызаны насмерць стаялі, прарываючы нямецкую абарону. Тут загінулі больш за 600 чалавек. Амаль усе яны — героі партызанскай брыгады Лапаціна.  На правым беразе Бярэзіны, пры ўпадзенні яе ў возера, на невялікіх астраўках, згубляных ў забалочаным Палікоўскім лесе, размясцілася партызанская брыгада Дзядзькі Колі.

        Па меры прасоўвання фронту ў глыб краіны невялікі атрад Лапаціна сыходзіў на ўсход, рабіў засады на дарогах, знішчаў дробныя групы праціўніка, урываўся ў населеныя пункты, бязлітасна распраўлялася з здраднікамі — бургамістра, старастамі, паліцаямі.

        У гэту ж брыгаду “Дзядзі Колі” трапіла і 13-гадовая дзяўчынка, Мельнікава Марыя, якая перажыла вельмі цяжкія і жудасныя моманты Вялікай Айчыннай вайны.

З успамінаў ветэрана вайны

 Мельнікавай Марыі Якаўлеўны

        «Нарадзілася я ў 1929 годзе 24 чэрвеня ў г. Лепель Віцебскай вобласці, руская. Маці была настаўніца, бацька – кадравы афіцэр. У 1936г. пайшла ў школу. У 1939г. падчас ўз'яднання Заходняй Беларусі з Усходняй бацьку перавялі ў г. Гродна і мы пераехалі туды жыць. У 1941г. бацькі перавялі на мяжу ў г. Граева (цяпер Граева знаходзіцца ў Польшчы). У канцы траўня 1941г. мы прыехалі ў Граева. У пачатку чэрвеня 1941г. мяне і майго брата (1934г.р.). адправілі ў піянерскі лагер для дзяцей вайскоўцаў у Асавец, а 22 чэрвеня пачалася вайна. Гэта было штосьці жудаснае, страшнае! Паўсюль грымела, гарэла, трашчала. Мы, дзеці, залезлі пад ложка і крычалі, плакалі. У бараку ад выбуху хвалі вылецелі вокны, быў адчувальны з'едлівы пах гару, мы задыхаліся. Потым усё сціхла, толькі часам былі чутныя вінтовачныя і аўтаматычныя стрэлы. Ад крыку мы знясілелі, мы ўжо не крычалі, а проста енчылі як цюцькі. Потым да нас прыйшла выхавальніца, яна была паранена ў руку. Яна нас супакоіла, і мы выйшлі з барака. Лагер свой мы не пазналі. Усё разбамбілі, усё гарэла, застаўся толькі наш барак і сталовая. Усюды валяліся дзіцячыя і дарослыя трупы. Гэта было так нязвыкла, так страшна, але калі мы ўбачылі сямігадовую Леначку Салаўёву без галавы (галава ляжала далёка ад тулава з вялікімі блакітнымі бантамі) нас усіх ахапіў такі страх, што мы зноў збіліся ў кучу і на розныя галасы крычалі: «Мама»! Праз некалькі дзён мы далучыліся да бежанцаў і пайшлі ў бок Мінска. Да жніўня мы дабраліся да Ваўкавыска. Там у бараку для бежанцаў мы з братам знайшлі сваю маму. Нашай радасці не было мяжы! У гэтым бараку ўцекачы адпачывалі, потым зноў працягвалі свой шлях. У адну з начэй нехта крыкнуў: «Аблава!». Побач з намі на падлозе ляжаў мужчына ў цывільнай форме, паранены ў нагу. Ён паклікаў маю маму і сказаў: «Для знаёмства няма часу, я маёр, пры мне партыйны білет, калі немцы выявяць – мяне расстраляюць». Мама хутка схапіла яго дакументы, паклала туды і свой партыйны білет, прывязала мне на жывот і сказала: !Ідзі на выхад, скажы, што баліць жывот» (на дзяцей тады яшчэ немцы не звярталі ўвагі). Мяне немец прапусціў. Была ноч. Ішоў дождж. Я вельмі баялася цемры, але назад у барак мне вяртацца было нельга. Я ўсю ноч праляжала ў бульбяным бацвінні. У бараку былі чутныя стрэлы, крыкі. Раніцай мяне знайшла мама. У бараку мы пражылі, пакуль не зажыла нага ў маёра. Потым разам з маёрам пайшлі ў бок Мінска. У Мінск мы прыйшлі восенню. Спыніліся за Менскам у 14-ці км, па шашы Мінск - Масква ў в. Каралёў Стан, у закінутай хатцы, каля лесу. Маёр часта кудысці  сыходзіў, аб нечым шаптаўся з мамай. Аднойчы мы пайшлі за грыбамі. Набралі два вядра, а назаўтра маёр мне сказаў, што я ўжо дарослая, першае баявое хрышчэнне я ўжо атрымала, калі хавала дакументы, а цяпер трэба аднесці грыбы ў Мінск на базар, стаць недалёка ад уваходу. Да мяне падыдуць і спытаюць ці прадаю. Трэба адказаць, што прадаю на маркі. Пытанне: «А на хустку памяняеш?» Адказ: «Дайце паглядзець». Калі на краю хусткі будзе бруднае пляма, сказаць «Добра, памыю». Тое, што мне скажуць, трэба запомніць і перадаць маёру. Так я хадзіла да самых замаразкаў, паролі былі розныя, і людзі былі розныя. З кім быў звязаны маёр я не ведала, пытаць не трэба. Усю зіму 1941-1942гг. прасядзела ў хаце (не было ў што абуцца і апрануцца). З надыходам вясны 1942г. я зноў стала хадзіць у Мінск. Аднойчы я несла зводку інформбюро. Мне трэба было яе перадаць. Усё абышлося добра, зводку я перадала. Я ўжо хацела сыходзіць, як пачула крык: «Аблава!». Звычайна падчас аблавы хапалі моладзь або падазроных. Я гэтага не баялася, мне яшчэ было 13 гадоў. Такіх немцы не хапалі. Я смела пайшла на выхад, але мяне тут жа схапілі і пацягнулі да машыны. Там ужо было шмат дзяцей. Нас прывезлі ў нейкі шпіталь і бралі ў нас кроў, потым нас поцягам цягнулі і кідалі ў хлеў. Там мы былі да наступнага раніцы. Раніцай немец адкрыў хлеў, загадаў усім устаць. Але больш за палову дзяцей за ноч памерлі. Дапамагаючы адзін аднаму, мы сталі падымацца і выходзіць. Хто падняцца не мог, немец падыходзіў і страляў у галаву. Ля выхаду іншы немец даваў нам па цаглінцы хлеба і па пачку цыгарэт. У мяне хапіла сіл выйсці за вароты, там я ўпала. Добрыя людзі мяне падхапілі і панеслі. Праз некалькі дзён я вярнулася дадому. Восенню маёр сказаў: «Сёння ноччу мы сыходзім у атрад. Мы ўжо на падазрэнні». Ноччу партызаны разграмілі гарнізон і на зваротным шляху забралі нас. Так я даведалася. Што мы працавалі на брыгаду дзядзькі Колі. У атрадзе мяне шкадавалі, хадзіла на заданні ў крайнім выпадку. У 1944г. падчас апошняй блакады я трапіла ў палон. Прыгналі ў г. Барысаў. Усіх палонных загналі ў вагоны і павезлі ў Германію. Мне ўжо да гэтага часу было 15 гадоў. У Беластоку я бегла з эшалона. А праз некалькі месяцаў нас вызвалілі нашы войскі. Калі вызвалілі Гродна, мяне вызначылі ў гродзенскі дзіцячы дом, які знаходзіўся па вуліцы Дзяржынскага. Потым я працавала ткачыхай на тонкосуконном камбінаце. Па камсамольскай пуцёўцы я паехала на будоўлю ў КФССР. Там я выйшла замуж, нарадзіла сына Сашу. У 1957г. пераехала на Сахалін. У 1959г. пераехалі ў Хабараўскі край. Працавала ў клубе. У 1960 годзе. нарадзілася дачка Таня. У 1964г. пераехалі ў гродзенскі р-н. Скончыла Гродзенскі КПУ. З 1984г. – на пенсіі. Жыву ў дачкі Тані ў вёскі Навасёлкі Гродзенскага раёна. У мяне ёсць унук Дзяніс і ўнучка Таня».

      Пасля вайны Мельнікава Марыя Якаўлеўна была узнагароджана юбелейнымі медалямі да дня Вялікай Айчыннай вайны 1941-1945гг, ордэнам Айчыннай вайны II ступені, медалю “Ветэрана працы”.

       Памерла Мельнікава М. Я. – у Гродзенскім р-не, в. Навасёлкі ў 1991г.

Экскурсія па этнаграфічнаму раздзелу.

У нашай школе захавальнікам сапраўдных каштоўнасцяў з'яўляецца этнаграфічны музей, дзе створаны пэўныя ўмовы не толькі для адукацыйнага, але і выхаваўчага працэсу.

З улікам таго, што сабраныя і якія збіраюцца матэрыялы  ў музеі з'яўляюцца гістарычнымі, могуць быць выкарыстаны для пазнання мінулага чалавечага грамадства.

І хацелася б застанавіцца на найбольш каштоўных прадметах, якія ўваходзяць ў музей.

Амаль кожная беларуская сям’я вырошчвала  лён. Яго пасля апрацоўкі часалі спецыяльнай шчоткай, адна з такіх шчотак для апрацоўкі лёну захоўваецца  ў нашым музеі. Наступным этапам пасля апрацоўкі лёну і воўны было прадзенне. Займаліся прадзеннем толькі жанчыны. Вучыць дзяўчынак прадзенню пачыналі прыкладна з сямі – васьмі гадоў. Прыладамі працы для прадзення былі прасніца, верацяно, калаўрот. Усе гэтыя прылады таксама ёсць у нашым музеі, але на жаль что яны не у поўнай захаванасці.

Для ткацтва выкарыстоўваўся спецыяльны станок, які  ў Гродзенскім раёне называлі “варштат”, часцей  - “кросны”.  У нашым музеі ёсць некаторыя састаўныя яго часткі: бёрда, ніты. Неабходнай прыналежнасцю ў працэсе ткання з'яўляліся цэўкі, сукала, чоўнік. У нашым музеі захоўваецца 2 сукала (або “сукадла”), 5 чоўнікаў. З вырабленага  палатна шылі адзенне для ўсіх членаў сям’і. Дзве спадніцы  канца IХI ст. з такога палатна, і адзін дыван знахоўваюцца  ў школьным музеі. 

У печы ежу гатавалі ў чыгунках. Яны былі рознымі па памерах. Іх таксама можна ўбачыць у нашым музеі. Акрамя гэтых прадметаў можна ўбачыць пяць керасінавых лампаў. У кожнага ў хаце былі лямпы для асвятлення яны былі керасінавымі. Калі гаспадар увечары выходзіў на двор ці ў хлеў, то браў з сабой  такую лямпу.

Для ўборкі збожжавых культур (жыта, ячменю, пшаніцы, проса, аўса) выкарыстоўвалі серп.  Да канца ХІХ ст. сярпы рабілі з жалеза, якое выралялі з мясцовай балотнай руды, рэжачую частку зазубрывалі. Затым большасць сярпоў вырабляліся на заводах, шмат іх прывозілі на Беларусь з Цвярской губерні  (Расія). Мясцовыя кавалі таксама рабілі сярпы са старых кос. Перад жнівом зазубрывалі, тачылі іх рэжачую частку. Звычайна ў гаспадарцы кожняя жняя мела свой серп. Захоўвалі іх да пачатку жніва ў сухім месцы (у гумнах, кладоўках, сенцах), пры гэтым рэжачую частку абкручвалі сухой анучай. Сярпамі жалі яшчэ ў 50-60-я гг. ХХ ст. У наш час збожжавыя культуры ўбіраюць камбайнамі і іншымі машынамі. Але пры зажынках і дажынках сярпу належыць першы і апошні сноп. Які навучэнцы могуць пабачыць у музеі.

У канцы XIX стагоддзя вынайшлі прас, у які можна было насыпаць тлеючыя драўняныя вуглі. Вугальны прас стаў сапраўднай знаходкай для  сялян. Яны не толькі гладзілі ім бялізну, але яшчэ калолі арэхі, лавілі мышэй і …тараканаў. У марозны дзень адкрываліся насцеж усе вокны і дзверы, а цёплы прас ставілі на печ. Хату не палілі ўсю ноч, гаспадары начавалі ў суседзяў. Тараканы беглі на цяпло і запаўзалі ўнутр праса - раніцай заставалася толькі вынесці «пастку» на вуліцу і перадаыіць шкоднікаў.

У музеі можна пабачыць апалушку – для чысткі зерня; хамуты – частка упражкі, якая адзявалася на шыю каню; андорак- спадніца шэрага колеру, “ніжняя сялянская спадніца”; берда – элемент ад ткацкіх кроснаў, праз якія праходзіла нітка; даматканы кавёр; бойка- бачонак для збівання масла з адтулінай у цэнтры драўлянай крышкі, у якое устаўлялася мутоўка (калатоўка) для збіванння масла; куфэрак- сундук для свадзябнага абраду; калаўрот – пралка , якая прыводзілася ў рух дзякуючы педалі і колу; матушка – элемент ткацкага станка; калодкі – форма для абутку, панажы – рычагі і блокі для руху нітаў.

Падвядзенне вынікаў. Дзеці, што вы сёння даведаліся? Будзем рады бачыць вас зноў у нашым музеі, каб пазнаёміцца з іншымі нашымі экспазіцыямі.

Экскусія па музею.

Скарбніца роднага краю.

Школа жыве і развіваецца, упэўнена ідзе ў будучыню, у заутрашні дзень. Але ў яе ёсць і выдатнае мінулае, якое асцярожна захоўваецца ў школьным музеі і з’яўляецца здабыткам кожнага вучня, настаўніка, прадметам гонару і захаплення.

У жніўні 2016г. у Навасёлкаўскай базавай школе замест музейнага пакою(які існаваў з 1997г), быў створаны музей “Спадчына” з гісторыка-краязнаўчым профілям. Для адкрыцця музея неабходна было сабраць 100 экспанатаў і толкі дзякуючы намаганням нашых вучняў, настаўнікаў, жыхароў вёскі за тры месяцы школа сабрала 103 экспанаты. Многія экспанаты ляглі ў аснову экспазіцый музея.

На цяперашні момант, у школьным музеі існуе 5 экспазіцый: “Трагедыя і боль в. Саломенка”, “Гісторыя Навасёлкаўскага краю”, “Этнаграфічны куток”, “Жыццё і дзейнасць рэвалюцыянера-падпольшчыка К.Ю.Рагачэўскага”, “Гонар нашага краю”.

“Трагедыя і боль в. Саломенка "- на стэндзе апісваецца трагедыя в. Саломенка, якая адбылася 8 верасня 1943г. У выніку якой нямецкім корательным атрадам было растрэляна 25 мірных жыхароў (у тым ліку і дзіця, якому не было і двух тыдняў).

"Гонар нашага краю" - распавядаецца пра вядомага жыхара в. Саломенка Марціна Пачобута-Адляніцкага. Беларускі і літоўскі асветнік, астраном, матэматык. доктар філасофіі і тэалогіі, член-карэспандэнт Парыжскай акадэміі навук і Французскага народнага інстытута, член Лонданскага Каралеўскага і Варшаўскага і іншых навуковых таварыстваў, рэктар Галоўнай віленскай школы.

Нарадзіўся 30 кастрычніка 1728 года ў маёнтку каля вёскі Сломянцы недалёка ад Гродна. Паходзіў з старажытнага шляхецкого роду Почобутов. Вучыўся ў Слуцкай педагагічнай семінарыі і ў Полацкай езуіцкай калегіі. У 1753-1754 вывучаў філасофію ў Віленскай езуіцкай акадэміі і універсітэце, зацікавіўся астраноміяй і для ўдасканалення ведаў быў накіраваны ў Прагу. У 1756 вярнуўся і працягнуў заняткі тэалогіяй і астраноміяй. 1778 абраны членам-карэспандэнтам Французскай акадэміі навук. У час паўстання 1794 года Пачобут увайшоў у склад часовага ўрада паўстанцаў у Літве.

24 лютага 1766 года ўстанавіў дакладныя геаграфічныя каардынаты Вільні, разлічыў геаграфічную даўгату, на якой ляжыць Гродна, і ўдакладніў даўгату Вільні. Аўтар шэрагу прац па астраноміі і перакладу працы па геаметрыі. Пісаў вершы на лацінскай і рускай мовах. Аўтар од, накіраваных супраць войнаў. Імем Пачобута-Одляницкого названы кратэр на адваротным баку Месяца.

«Гісторыя Навасёлкаўскага краю» -на стэндзе размешчана інфармацыя аб гісторыі в. Навасёлкі. Вёска Навасёлкі, як паселішча людзей, параўнальна маладая паводле свайго ўзнікнення, аднак мае даўнюю гісторыю. Асновай для ўзнікнення вёскі Навасёлкі паслужыщ маёнтак «Ключ Навасельск» з хутарам «Дубніца», якія існавалі яшчэ ў XVIII стагоддзі.

«Гісторыя Наваселкаўскага краі» -на стэндзе размешчана інфармацыя аб гісторыі в. Наваселкі. Вёска Наваселкі, як паселішча людзей, параўнальна маладая паводле свайго ўзнікнення, аднак траўні даўнюю гісторыю. Асновай для ўзнікнення вескі Наваселкі паслужыщ маёнтак «Ключ Навасельск» з хутарам «Дубніца», якія існавалі яшчэ ў XVIII стагоддзі.Пасля маёнтак пераходзіла па спадчыне да дачкі Аляксеева Варвары Веймарн. Гэтая памешчыца не асабліва скардзіўся сваіх прыгонных, часта парушаючы усталяваны дзяржавай парадак выдачы дапамог беднякам на обсеменение палёў. У 1850 годзе Навасёлкі /маёнтак/ пераходзіць да Івану Пятровічу Веймарну, сыну памешчыцы.

14 студзеня 1859 года маёнтак Навасёлкі разам з вёскай Бараново былі пералічаныя на імя Уладзіслава Рыгоравіча Спірыдонава.

12 лістапада 1864 года Спірыдонаў быў асуджаны за рэвалюцыйную дзейнасць, пазбаўлены ўсяго маёмасці і высланы ў Томскую губерню. Было канфіскавана не толькі маёнтак, але і асабістыя зберажэнні ў суме 26 тысяч рублёў з якіх 11 тыс узятых на захаванне ў маці жонкі і 15 тыс. аддадзеных сям'і ў якасці приданного. Канфіскаваную маёмасьць Навасёлкі было перададзена ў казённае кіраванне. В1868г. маёнтак прадаецца Кіраўніку Палатою Дзяржаўных маёмасцяў, Надворному Дарадцы Евграфу Никоноровичу Курлову. Памешчык Курлов Е. Н. перадае па спадчыне маёнтак свайму сыну Яўгену. У 1905 годзе Курлов е. Е. падаў прашэнне аб расчыстцы у маёнтку для звароту ў сельгасугоддзі 35,98 дзесяцін лясной плошчы замест штучна і натуральна залесенных 47 дзесяцін зямлі.

У памешчыка Курлава е. Е. было 5 дзяцей. Тры дачкі – Соф'я, Таццяна і Марыя і два сына – Яўграф і Навум. Пасля смерці Курлава е. Е. 9 кастрычніка 1919 года маёнтак пераходзіць ва ўладанне яго жонкі Лізаветы. Дзеці па рашэнні Акруговага суда атрымалі ў спадчыну па 1/7 часткі ўсёй зямлі маёнтка – дачкі і па 3/14 часткі – сыны. Старэйшы сын Яўграф ў снежні 1921 года адмовіўся ад сваёй часткі ў карысць Мамушинского ( мужа сваёй сястры Таццяны) і прадаў яму сваю долю спадчыны – 109 дзесяцін зямлі за 5 млн. марак. У 1922 годзе Лізавета Курлава перадала ў собстенность дзяржавы 33 ½ га зямлі. Лізавета Курлава мела вялікія даўгі з-за несвоечасовай выплаты падаткаў. У 1935 годзе яна хацела прадаць маёнтак па гэтай прычыне, але не знайшлося пакупніка. У 1927 годзе маёнтак пераходзіць да Таццяны Матушинской, дачкі Курловых. Пасля ўз'яднання Заходняй і Усходняй Беларусі ў верасні 1939 года, в. Навасёлкі стала часткай БССР.

"Жыццё і дзейнасць рэвалюцыянера-падпольшчыка К. Ю. Рагачэўскага" – жыхар вёскі Зарубічы, якая знаходзіцца ў 5км. ад в. Навасёлкі. Адзін з кіраўнікоў рэвалюцыйнага руху ў Заходняй Беларусі. За актыўную рэвалюцыйную дзейнасць неаднаразова быў арыштаваны польскімі буржуазнымі ўладамі, знаходзіўся пад наглядам паліцыі. Хаваючыся ад пераследу, вымушаны быў сысці ў падполле. Пры чарговым арышце застраліўся.

Казімір Юр'евіч Рагачоўскі нарадзіўся ў 1903г. у беднай сялянскай сям'і ў в. Зарубічы Индурской воласці (цяпер Квасовский з/з). Бацька Казіміра са сваёй гаспадаркі не мог пракарміць сям'ю з 5 чалавек і вымушаны быў браць у пана «дзялянку» лесе, дзе вырубал лес і засевал зямлю. Восенню ж палову ўраджаю аддаваў пану. З самага ранняга дзяцінства Казімір прывык да цяжкай працы. Падчас германскай акупацыі ў 1915г. сям'я Рагачоўскіх з'язджае ў Расію, за Дон, у станіцу Курмаярск. У 1918г. сюды прыйшла Савецкая ўлада і Казімір вельмі пасябраваў з чырвонаармейцамі. Неўзабаве Казімір губляе бацькоў. Пазней чырвонаармейцы вымушаны пакінуць станіцу. У адным баі з белагвардзейцамі Казімір трапляе да ворагаў. Даведаўшыся, што хлопчык з Беларусі, белагвардзейцы перадалі Казіміра белополякам і тыя этапам даставілі яго ў в. Зарубічы. З дзіцячых гадоў Казімір вымушаны быў працаваць на лесоразработках, дробил камяні для брукавання шашы Гродна-Індура, быў поденщиком ў кулакоў і осадников. Паўсюль ён бачыў бяспраўнае жыццё простых сялян. Страшная нянавісць віравала ў яго маладой душы да панам і белопольским акупантам. І ён цвёрда становіцца на шлях рэвалюцыйнай барацьбы. Зусім маладым ўступае ў рады камсамола. Тут Казімір атрымлівае добрую загартоўку ў рэвалюцыйнай барацьбе. Хутка яго за актыўнасць, бясстрашнасць, самаадданасць, адданасць агульнай справе прымаюць у камуністычную партыю. Баявой, бясстрашны Казімір заваяваў любоў і давер народа. Яго вылучылі сакратаром падпольнага райкама Індурскага райкома. Днём і ноччу Казімір Рагачоўскі не ведаў спакою, падымаючы сялян бліжэйшых вёсак на барацьбу супраць прыгнятальнікаў. Так, падчас барацьбы жыхароў. д. Бараново супраць гвалтоўнай комасации і арышту многіх яго таварышаў - паплечнікаў Индурский райкам КПЗБ вырашыў у знак пратэсту арганізаваць дэманстрацыю. У ёй удзельнічалі партыйныя ячэйкі вёсак Лаша, Ликовка, Дарашэвічы, Бараново, Навасёлкі і інш. Каля 300 чалавек сабраліся ў в. Бараново на мітынг. Тут гучалі заклікі супраць памешчыцкай зямельнай рэформы хуторизации, луналі лозунгі «Далоў белы тэрор!

Паліцыя была ў шаленстве, але Казіміра Рагачоўскага не магла ўзяць. Але 16 сакавіка 1933г. польская паліцыя ацапіла в. Мазанава, дзе хаваўся Казімір.

Пачалася стральба і патрабаванні здавацца. Але смелы рэвалюцыянер-падпольшчык Казімір Рагачоўскі ў думках нават не думаў здацца паліцыі. Ён мужна адстрэльваўся. Тады «паліцэйскія кінулі ў сховішча гранату са слёзатачывым газам. Казімір зразумеў, што няма выхаду і, каб не трапіць жывым у рукі ворага, застрэліўся»

Так скончылася гераічная жыццё сапраўднага сына беларускага народа Казіміра Юр'евіча Рагачоўскага, які ўнёс велізарны ўклад і які адыграў вялікую ролю ў вызваленні беларускага народа ад прыгнёту буржуазнай Польшчы і ўз'яднанне з народам БССР.

Так скончылася гераічная жыццё сапраўднага сына беларускага народа Казіміра Юр'евіча Рагачоўскага, які ўнёс велізарны ўклад і які адыграў вялікую ролю ў вызваленні беларускага народа ад прыгнёту буржуазнай Польшчы і ўз'яднанне з народам БССР.